Stawiamy śmiałą tezę, że tradycyjne dania wielkanocne w całej Europie opierają się na trzech podstawowych filarach. A wyjątki od tej reguły są naprawdę rzadkie i smakują egzotycznie. Zgadzacie się?
Specjalnie dla Was zbadaliśmy i smakowaliśmy tradycyjne dania wielkanocne wielu krajów Europy. Zadanie było niełatwe, ale jakie smaczne! Przepisów nie będziemy Wam podawać, bo pewnie macie swój sprawdzony zestaw rodzinnych receptur na tradycyjne dania wielkanocne, ale mamy parę ciekawych spostrzeżeń i chcemy się nimi z Wami podzielić.
Wyraźnie widać, że tradycyjne dania wielkanocne i obrzędy w całej Europie wywodzą się z pogańskiego świętowania nadejścia wiosny. Rozpoczęcie sezonu wegetacyjnego po długim okresie zimowego niedostatku ludzie witają z radością od zarania dziejów. To czas wielu zwyczajów związanych z urodzajem i płodnością oraz oczyszczaniem po okresie zimowym. Chrześcijaństwo dawne obyczaje zaadaptowało i wzbogaciło swoją obrzędowością (np. święcenie potraw) oraz ewangeliczną symboliką. Jeśli chodzi o kulinaria, to, co nas zaskoczyło, to fakt, że kanon tradycyjnych dań we wszystkich krajach jest bardzo podobny i opiera się na trzech filarach.
Jajka
Bezapelacyjnie kulinarnym filarem Wielkanocy nr 1 są jajka. Przede wszystkim gotowane na twardo, chociaż także używane do wykonania niezliczonych ciast i wypieków. Jajko to symbol życia i nowego początku, a jego znaczenie można powiązać z tym, że wczesną wiosną kury zaczynają się nieść i jest to jedna z niewielu jadalnych rzeczy, która wczesną wiosną jest dostępna w obfitości. W wielu krajach, przede wszystkim w Europie środkowo-wschodniej (od Austrii i Danii przez Chorwację, Niemcy i Polskę aż po Finlandię i Grecję) jajka barwi się na kolorowo lub/i ozdabia wzorami. W krajach prawosławnych – Bułgarii i Grecji – jajka powleka się intensywnie czerwonym kolorem. W Europie zachodniej jajko kurze często zostało zastąpione jajkiem czekoladowym, na przykład ze wspaniałej belgijskiej czekolady. Ale wszędzie tradycje związane z jajkami są podobne: wspólne rodzinne spożywanie, obdarowywanie się, turlanie jajek po trawie, poszukiwanie jajek ukrytych w ogrodzie czy stukanie się jajkiem w skorupce, na zasadzie konkursu, czyja skorupka pierwsza pęknie. W Grecji i Portugalii jajko w całości i w barwnej skorupce pojawia też jako główna ozdoba wielkanocnego ciasta. Tylko w jednym kraju jajko nie jest symbolem wielkanocnym: na Malcie. Tam tradycyjnie spożywa się przede wszystkim słodkie pieczywo z migdałami.
Jagnię i baranina
Symbol baranka pojawia się już w Starym Testamencie, przy okazji opowieści o wyjściu Izraelitów z Egiptu. Na pamiątkę tych wydarzeń składano podczas święta Paschy w ofierze jednoroczne jagnię, które było potem spożywane podczas świątecznej wieczerzy. Chrześcijaństwo zaadaptowało ten symbol pod postacią Chrystusa – Baranka Bożego. Jeśli chodzi o tradycyjne dania wielkanocne pieczone jagnię pojawia się na stole głównie na południu Europy – m.in. w Grecji, Francji, Bułgarii, Bawarii, we Włoszech i na Węgrzech. Za najsmaczniejsze jest uważane jagnię, które było karmione wyłącznie mlekiem matki, najlepiej 6-tygodniowe – czyli właśnie takie z wczesnego wiosennego miotu. Oprócz pieczonego jagnięcia pojawiają się też inne potrawy z baraniny – zupy, pasztety, W innych krajach, ze względu na mniejszą popularność hodowli owiec i mniejszą dostępność jagnięciny, baranek na stole wielkanocnym przetrwał głównie w formie wizualnej, np. z czekolady, ciasta, czy masła. A z potraw mięsnych dominuje wieprzowina.
Migdały i słodkie wypieki
Trudno wyobrazić sobie Święta bez słodkości. Po długim poście ogromną radość sprawiają pojawiające się na każdym stole przeróżne ciasta i mnóstwo czekolady. Uważa się, że słodkie wypieki mają wróżyć obfitość i płodność podczas nadchodzącej wiosny i lata. Szczególną rolę w symbolice wielkanocnej pełni migdał, dodawany do wielu tradycyjnych ciast i ciasteczek zwłaszcza na południu Europy, gdzie rośnie. Drzewo migdałowe zakwita już styczniu jako jedno z pierwszych, natomiast zbierany z końcem lata owoc – ukryty pod twardą skorupką – w wielu religiach ukrytą cenną wartość. W chrześcijaństwie jest symbolem Chrystusa, którego boska istota jest ukryta pod warstwą człowieczeństwa. Z tradycyjnych wypieków z migdałami trzeba wymienić wspomniane już maltańskie ciasteczka Figolli, włoską babkę Colomba, portugalskie ciasto Folar czy holenderski chleb Passtol.
Co jeszcze ciekawego dla Was znaleźliśmy:
– W niektórych krajach (Austria, Czechy, Słowacja) Wielki Czwartek nazywany jest Zielonym Czwartkiem i zgodnie z tradycją należy w tym dniu zjeść jakąś zieloną potrawę.
– W Danii i Niemczech zapoczątkowano tradycję warzenia na wielkanoc specjalnego rodzaju piwa. Zwyczaj ten obecnie jest dość rozpowszechniny w Europie i również w Polsce można znaleźć wielkanocne wyroby znanych browarów.
– Nie wszystkie świąteczne ciasta we Włoszech są podawane na słodko! W Lombardii i Ligurii podaje się specjalne wielkanocne torty z szynką i serem…
– Właściwie nigdzie nie znaleźliśmy tradycyjnych potraw wielkanocnych z zająca czy królika. Ale bez obaw – zajączek wielkanocny pojawia się po prostu z prezentami 🙂
No to na te Święta życzymy Wam wielu pyszności na stole i radosnego biesiadowania z bliskimi!